---------------------------------------------------------------

Zajmuje powierzchnię 2 ha. Mieści się ok. 4000 miejsc grzebalnych.

W latach 1822-23 powstała w Zgierzu Parafia Ewangelicko-Augsburska pod wezwaniem Opatrzności Bożej. Stało się to po podpisaniu Umowy Zgierskiej (1821 r.), kiedy do miasta licznie przybywali osadnicy (głównie ewangelicy), chętnie zakładający warsztaty tkackie. W 1885 r. postawiono, stojącą do dziś, bramę wejściową od ul. Spacerowej (pierwotnie na cmentarz wchodzono od ul. Dubois). W 1900 r., dzięki zaangażowaniu rodziny Zachertów, wybudowano kaplicę przedpogrzebową.

Na cmentarzu spoczywają kolejni proboszczowie parafii: ks. Henryk Bando, ks. Ernest Bursche, ks. Karol Serini. Symboliczny grób ma ks. Aleksander Falcman (zm. w obozie koncentracyjnym w Dachau).

Na cmentarzu zachowały się grobowce i pomniki rodzin zgierskich fabrykantów, które charakteryzują się oryginalną architekturą. Pochowane są rodziny: Borst, Zachert, Gutsche, Hoffman, Schmechel, Erenst, Bredschneider, Bernecker, Bycht, Jungt, John, Torno, Krusze i ks. Waldemar Krusche. Trzy grobowce (kaplice) nad ziemią rodzin: Prakov, Zachert i Fisenich.

Na cmentarzu znajduje się kwatera z 15 nagrobkami żołnierzy niemieckich poległych w czasie I wojny światowej.

Po II wojnie światowej brakowało miejsc grzebalnych na cmentarzu katolickim przy ul. P. Skargi. Dlatego w lutym 1974 r. podpisano umowę o chowaniu katolików z miasta na cmentarzu ewangelickim. Pierwszy katolicki pogrzeb na cmentarzu przy ul. Spacerowej odbył się w lipcu 1974 r.

Wykorzystano m.in.:
"ZGIERZ CMENTARZE, POMNIKI, TABLICE" Marian Pieruń
Wydawca: Towarzystwo Przyjaciół Zgierza
Zgierz 2003; ISBN 83-920038-0-2

---------------------------------------------------------------

Kolejnym bardzo starym cmentarzem, praktycznie rzecz biorąc drugim, jest cmentarz ewangelicki. Powstał po ustanowieniu Nowej Osady, czyli dzisiejszego Nowego Miasta, na terenie za zaprojektowaną zwartą zabudową. Przypominam, że kończyła się ona na obecnej ulicy R. Mielczarskiego. Do cmentarza wiodła ulica nazwana Cmentarną. Już w PRL-u, w związku z budową blokowiska nazwano ją Spacerową, bo podobno mieszkańcy nie chcieli mieszkać przy tak strasznej nazwie.

Tutaj pewna dygresja. Pierwsze pochówki osób wyznania ewangelickiego, jeszcze w XVIII wieku odbywały się na cmentarzu katolickim, jeszcze przy kościele pw. św. Katarzyny. Było ich niewiele. Akty zgonów zachowały się od roku 1781. Pierwszą osoba była mieszkanka "Olędrów Brużyckich in Wierzbna", czyli terenu dzisiejszego Aleksandrowa, Dorota Szulc licząca lat 2. Było to w roku 1787. Jedno z rodziców było katolikiem. Ostatnie pochówki osób innego wyznania na cmentarzu katolickim to rok 1805 (ojciec Węgier, akatolik, matka Polka, i rok 1809 podobny układ rodzinny.

Pierwszą informację o cmentarzu ewangelickim posiadamy z roku 1794. Zmarły Fryderyk August Busse, lat 24 pochowany został na cmentarzu protestanckim przy drodze do Proboszczewic. I rzeczywiście, na planie Zgierza z roku 1821 przy Trakcie Łęczyckim, mniej więcej od wysokości obecnej ulicy T. Kościuszki, po przeciwnej stronie ob. ulicy Łęczyckiej, w stronę północną, widać zaznaczony cmentarz ewangelicki. Na tym samym planie jest zaznaczony dzisiejszy cmentarz. Ten stary cmentarz musiał być użytkowany do 1821 r., z tym, że z okresu od 1794 do 1821 r. nie ma w aktach żadnych informacji o zgonach osób innego wyznania (oprócz wspomnianych z lat 1805 i 1809).

Cmentarz ewangelicki z jego pięknymi nagrobkami, dotrwał do roku 1945. Po wojnie, ilość ewangelików zmniejszyła się wielokrotnie. Cmentarz coraz bardziej popadał w zapomnienie. Nie zapomnieli o nim rabusie innymi słowy hieny cmentarne. W latach 50. i 60. XX wieku rozmontowywano grobowce i wywożono płyty. Sytuacja poprawiła się w latach 70. Po udostępnieniu cmentarza pochówkom katolickim, cmentarz jest znów normalnym miejscem ostatniego spoczynku zgierzan.

Maciej Wierzbowski

Na podst. "ITZ" Nr 27 (30.11.-06.12.2010 r.)