95-100 Zgierz, ul. Ks. Piotra Skargi 28

tel. 42 716 35 21

Administrator: Kuria Archidiecezji Łódzkiej

Zobacz galerię zdjęć

------------------------------------------------------------

Założony w 1820 roku na gruntach darowanych przez mieszczan, oddalony był wówczas od miasta ok. 600 m. Początkowo zajmował obszar 6 mórg. Pierwszy pogrzeb odbył się 28.11.1821 r. Początkowo cmentarz ogrodzony był drewnianym płotem.

"... W polu za Miastem o trzy staja na Zachód znajduje się Cmentarz, gdzie Ciała Zmarłych Wiernych grzebane bywają. Jest on ogrodzony w dyle darte i Słupy dosyć w dobrym stanie. na tym Cmentarzu na środku znajduje się szczupły kościółek drewniany..."

Modrzewiowy kościółek, który jeszcze pamiętają starsi zgierzanie, stał kiedyś w innym miejscu. Wybudowany w 1644 r. z prywatnej fundacji zgierzanina, proboszcza w Warcie, ks. Wawrzyńca Kowalika był kościółkiem szpitalnym, tzn. wchodził w skład fundacji szpitala, który miał za zadanie opiekę nad ludźmi starymi i niedołężnymi. Różne losy przechodził, by w 1821 r. "... na nowo założony Cmentarz z miejsca błotnistego i nieprzyzwoitego przeniesiony został..." To straszne miejsce, to rejon obecnej Biblioteki Publicznej przy ul. Łódzkiej. Przeniesienia obiektu dokonał ksiądz proboszcz Józef Goldtmann. Dla uczczenia pamięci fundatora kościoła i założyciela miejsc pochówku, cmentarz nosi nazwę obu świętych patronów. W latach 1932-33 przeprowadzono gruntowny remont kościoła. Dokonał tego ks. proboszcz Jan Cesarz przy współudziale mieszkańców miasta. Do grudnia 1987 r. służył jako kaplica przedpogrzebowa. Wtedy to został podpalony i spłonął doszczętnie - tak zniknął najcenniejszy zabytek barokowy, z cennymi obrazami i organami. Staraniem ks. proboszcza Stanisława Sochy, w latach 1988-90, na miejscu pogorzeliska, wybudowano murowany kościół.

W 1863 roku cmentarz ogrodzono murem z neobarokową bramą z kutego żelaza. Można ją podziwiać do dziś. Działo się to za probostwa ks. Antoniego Gabryelskiego, którego grób znajduje się na jednej z głównych alei. Na cmentarzu znajdowały się kaplice grobowe. W starych dokumentach kilkakrotnie była wspominana kaplica Wilkanowskich, rodziny ostatniego, przed rozbiorami, starosty zgierskiego (kaplica usytuowana w prawym rogu cmentarza). Później obiekt ten przez wiele lat był kostnicą. Jeszcze w 1863 r. za ówczesnym murem cmentarza (w rejonie dzisiejszego krzyża) wykonywano wyroki śmierci na powstańcach.

W XIX w. gwałtownie wzrosła liczba mieszkańców z powodu szybkiego rozwoju przemysłu włókienniczego. Brakowało miejsc grzebalnych i zaistniała konieczność powiększenia cmentarza. W 1899 r. (za probostwa ks. Romana Rembielińskiego) został powiększony do dzisiejszych rozmiarów. W 1900 r. parafianie ufundowali żelazną figurę Michała Anioła z trąbą i umieszczono ją na bramie.

Obecnie zajmuje 5 ha powierzchni, mieści około 11 tysięcy grobów wśród których znajdują się: grobowiec z czerwonego piaskowca Teresy Kauzik, pomnik z szarego piaskowca Józefa Świeżawskiego, symboliczna mogiła Jakuba Stefana Cezaka, tablica pamiątkowa poświęcona Adolfowi Pawińskiemu, kwatery żołnierskie z 1914 r., 1918-1920, 1939 r., prochy z grobów polskich legionistów Józefa Piłsudskiego poległych w Kostiuchnówce na Ukrainie, pomnik artysty plastyka Jerzego Wieczorka, grób Michała Leszczyńskiego, Aleksandra Metelskiego, Józefa Popiołkiewicza, rodziny Łodwigów i wielu innych zasłużonych dla miasta.

Do tego cmentarza przylega cmentarz - miejsce pochówku żołnierzy Armii Czerwonej.

Na murze Starego Cmentarza znajdują się:
- tablica upamiętniająca Edwarda Nowakowskiego, plutonowego wojsk polskich
- tablica upamiętniająca Jana Racewicza (1797-1864), doktor medycyny, radca, członek Rady Lekarzy.

Wykorzystano m.in.:
"ZGIERZ CMENTARZE, POMNIKI, TABLICE" Marian Pieruń
Wydawca: Towarzystwo Przyjaciół Zgierza
Zgierz 2003; ISBN 83-920038-0-2