Zgierz (pl. Kilińskiego) - ul. Długa - ul. Narutowicza - ul. Barlickiego - Park Miejski - ul. Piątkowska - Plac Stu Straconych - ul. Reymonta - ul. Cmentarna - ul. Kasprowicza - ul. Przygraniczna - Las Proboszczewice - Ośrodek Wodno-Wypoczynkowy "Malinka" - Dąbrówka (RSP) - Dąbrówka-Sowice - Dąbrówka-Strumiany - Rosanów - Lućmierz (gospoda) - pomnik w Lesie Lućmierz

Trasa pozwala poznać dwa miejsca martyrologii Polaków, upamiętnione pomnikami w Zgierzu i Lućmierzu. Pierwsza część trasy mało zalesiona, ale urozmaicona malowniczą doliną Dzierżązny i licznymi laskami brzozowymi. Na trasie Ośrodek Sportu i Rekreacji "Malinka". Końcowa część trasy prowadzi przez Las Lućmierz, obok rez. jałowców "Ciosny".

Wycieczkę rozpoczynamy z pl. Kilińskiego. Plac ten był jeszcze w XIX-wiecznym Zgierzu centralnym placem, wokół którego skupiała się najstarsza zabudowa miasta. Z tych czasów zachowały się tu liczne domy tkackie. Dzisiejszy pl. Kilińskiego jest swojego rodzaju centrum komunikacyjnym. Tu przyjeżdża tramwaj z Łodzi, stąd wyruszają autobusy komunikacji miejskiej, tu wreszcie krzyżują się główne arterie miasta.

Kierujemy się na zach. ul. Długą, z której po chwili skręcamy w ul. Narutowicza. Zwróćmy uwagę na mijane, zabytkowe domy tkaczy, m.in. pod nr 4, 6. 7, 8. Są to skromne, drewniane domy, dobrze jeszcze zachowane i zamieszkałe. Na niektórych widnieją tabliczki oznaczające obiekt zabytkowy. Schodzimy ulicą w dół, ku dolinie Bzury.

Po przejściu ul. Dąbrowskiego wchodzimy w ul. Barlickiego, z której skręcamy w lewo, do Parku Miejskiego. Park ten okala duży staw na przepływającej tu rzece Bzurze, zw. Stawem Miejskim. Jest też przy nim ośrodek sportów wodnych. Pośrodku stawu znajduje się niewielka wyspa, porośnięta starymi wierzbami płaczącymi - ostoja łabędzi. stałych mieszkańców stawu.
Idziemy aleją biegnącą z lewej strony stawu, obchodzimy go aż do upustu na rzece, po czym kierujemy się w lewo, wychodzimy na ul. Piątkowską.

Po chwili otwiera się przed nami szeroka panorama Pl. Stu Straconych (1,5 km). Pn. stronę placu zajmuje okazały Pomnik Stu Straconych, wzniesiony dla upamiętnienia rozstrzelanych w tym miejscu Polaków. W okresie okupacji hitlerowskiej ludność Zgierza zmniejszyła się o 1/4. Represje i terror, stosowane wobec mieszkańców, znalazły swój najtragiczniejszy wyraz w wydarzeniu, jakie miało miejsce 20 marca 1942 r. w dzielnicy Przybyłów (...). W dniu tym Niemcy rozstrzelali 100 polskich zakładników, przy czym egzekucja odbyła się w obecności 6000 osób sprowadzonych pod przymusem. Dla upamiętnienia męczeńskiej śmierci rozstrzelanych, miejsce zbrodni nazwano Placem Stu Straconych i wystawiono na nim pomnik symbolizujący w siedmiu segmentach kolejne 7 grup rozstrzeliwanych Polaków.

Przecinamy plac i po minięciu pomnika wchodzimy w ul. Reymonta, zabudowaną starymi, przedwojennymi domami parterowymi. Dochodzimy do toru kolejowego Zgierz - Kutno, przechodzimy nad nim po moście i ponownie wchodzimy w ul. Reymonta.

Docieramy do cmentarza mariawickiego, za którym kierujemy się w prawo w ul. Cmentarną. Napotykamy tu współczesną zabudowę i domy jedno- i dwurodzinne. Skręcamy w lewo, w ul. Trojańską, z której po przebyciu krótkiego odcinka udajemy się w szeroką wyasfaltowaną ul. Kasprowicza. Doprowadza ona do dużego osiedla Przybyłów.

Idziemy w lewo ul. Przygraniczną, którą dochodzimy do lasu nazwanego Lasem Proboszczewice (4 km.), ponieważ rozciąga się on na pn. od tego osiedla, będącego dzisiaj przedmieściem Zgierza. Przez ośrodek lasu przechodzi szosa Zgierz-Piątek, a zach.-pn. skraj jego opływa rzeka Dzierżązana, której źródła znajdują się w Proboszczewicach.

Szlak biegnie wsch. skrajem lasu, początkowo równolegle do ul. Przygranicznej. W lesie zwracają uwagę piękne okazy dębów i sosen. Droga schodzi w dół, w sosnowo-świerkowy las. Parter tego lasu tonie w gęstwinie krzewów, splątanych bluszczem. Wchodzimy w szpaler starych sosen. Teren stopniowo obniża się, porastają go brzozy, dęby i graby.

Przechodzimy przez wał, a za nim rów i wychodzimy na rozległy teren, na którym urządzony został Ośrodek Sportów Wodnych i Rekreacji MOSiR w Zgierzu, tzw. "Malinka" (6 km), zapewne od nazwy rzeczki, będącej dopływem Dzierżązny. Na tej właśnie rzeczce utworzono dwa kąpieliska. Wychodzimy na drogę wyłożoną trylinką, okalającą ośrodek, skręcamy w nią w lewo i przechodzimy nad wybetonowanym ujęciem rzeczki Malinki, wpływającej opodal do pierwszego stawu. Szlak nasz osiąga skrzyżowanie dróg. Drogą na wprost można dojść do szosy Zgierz - Piątek (...).

Drogą w prawo, nad stawami idziemy dalej w kierunku pn. mając po lewej stronie ścianę mieszanego lasu, w którym urządzono atrakcyjną ścieżkę zdrowia, dobrze oznakowaną różnymi rysunkami ćwiczeń. Mijamy piękny okaz dębu po lewej, a po prawej drugi staw, przeznaczony do kajakowania. Mijamy ośrodek, a także parking po lewej i skręcamy w prawo nieco ukośnie, w kierunku potężnych topoli. Drogi rozchodzą się: w lewo do Dąbrówki Wielkiej, w prawo do Dąbrówki (...). Mijamy 6 potężnych topoli, przechodzimy przez mostek na Dzierżąznie, która będzie nam towarzyszyć i urozmaicać trasę w ciągu najbliższych 5 km. Wchodzimy na drogę wysadzaną wysokimi brzozami.

Idziemy tą aleją w stronę zabudowań RSP Dąbrówka "Srebrna". Przechodzimy obok spółdzielni i wchodzimy do wsi Dąbrówka-Sowice. Po lewej stronie trasy rozciągają się łąki schodzące do rzeki, po prawej na stołkach wzniesień - zabudowania gospodarcze. Jest to główny walor krajoznawczy tego odcinka szlaku, biegnącego przez wsie: Dąbrówka-Sowice i dalej Dąbrówka-Strumiany. Mamy tu do czynienia z wyjątkowo "wiejską" wsią, w której nie brak kapliczek przydrożnych, kuźni i starych chat.

Mijamy po prawej drogę do wsi Maciejowice, ginącą wśród wzgórz porośniętych kępami brzóz. Dochodzimy do skrzyżowania z drogą, która w lewo prowadzi przez rzekę do szosy Zgierz-Piątek (na szosie przyst. PKS i możliwość powrotu do Łodzi, przez Zgierz lub bezpośrednio). Za skrzyżowaniem docieramy do wsi Dąbrówka-Strumiany (8,5 km); na której początku wędrującego witają piękne przydrożne lipy, a po prawej stara murowana kapliczka. Po prawej stronie na dalszym planie widać komin cegielni i jej zabudowania, wzniesione na malowniczym wzgórzu. Zwróćmy uwagę na to miejsce. Tutaj, wybierający surowiec do cegielni odsłonili nie oglądane dotąd przez mieszkańców regionu łódzkiego warstwy ziemi, uformowane 28-12 mln lat temu. W dole, na głębokości 20 m, spod dosyć cienkiej warstwy czwartorzędowej, ukazały się utwory trzeciorzędowe. Tę osobliwość zawdzięczamy m.in. temu, iż rzeczka Dzierżązna wyżłobiła głęboką dolinę i płynie niczym w kanionie.

Szlak mija drogę z cegielni do szosy, przy której w odległości 100 m od szlaku, widoczny jest ładny budynek szkoły. Tymczasem po lewej stronie od szlaku zbliżyła się Dzierżązna, schowana niema wśród wysokich olszyn i olszynowych krzewów. Koryto rzeki rozszerza się, tworzy dość duży zalew.

Opuszczamy wieś Strumiany i skręcamy w lewo, podczas gdy dotychczasowa droga prowadzi prosto do wsi Jeżewo. Kierujemy się ku rzece. Wśród olch i brzóz rozciąga się malowniczy zalew na Dzierżąznie, ujęty śluzą, nad którą szlak przekraczał rzekę i prowadzi do zabudowań gospodarczych, a następnie wkracza do młodego lasu sosnowego. Po prawej widoczny jest budynek willowy, a dalej napotykamy zabudowania i głębokie wykopy zakładu ceramicznego. Dochodzimy do szosy Zgierz-Piątek (12 km). Po prawej widoczny jest przyst. PKS Jeżewo.

Przecinamy szosę i po jej drugiej stronie wchodzimy na drogę biegnącą wzdłuż olbrzymiej fermy drobiu, należącej do mijanej już Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej Dąbrówka "Srebrna". Za fermą rośnie po lewej sosnowy zagajnik, po prawej natomiast widoczne są zabudowania pd. skraju wsi Leonów. Szlak prowadzi prosto wzdłuż lasu. Osiągamy rozległy kompleks lasów brzozowych, które są charakterystyczne dla strefy krawędziowej Wzniesień Łódzkich. Są to wtórne zbiorowiska roślinne, stanowiące naturalną sukcesję roślinną na porzuconych gruntach ornych. Teren jest pofałdowany, co dodaje uroku tej malowniczej okolicy. Szlak przecina liczne krzyżujące się z nimi ścieżki i dochodzi do punktu, w którym z prawej strony wychodzi na naszą drogę czerwony Szlak Okolic Łodzi (13 km). Teraz połączone szlaki będą biegły razem aż do Lasu Lućmierskiego.

Osiągamy skraj lasu (tym razem jest to sosnowy zagajnik) i skręcamy w lewo. Idziemy jego brzegiem, po czym zbaczamy w prawo, w stronę wsi Rosanów, w której warte obejrzenia są dwa stare domy: nr 46 i 48, murowane, dwudziałowe. Wychodzimy ze wsi i idziemy wśród pól, w stronę ogrodzonych działek. Następnie skręcamy w lewo. Dochodzimy do kolejnej krzyżówki wśród dobrze i pomysłowo zagospodarowanych terenów.

Skręcamy w prawo i drogą biegnącą wśród zalesionych działek docieramy do skrzyżowania z zielonym szlakiem biegnącym ze Zgierza do Kolonii Ciosny. Szlak ten doprowadza do rezerwatu jałowców "Ciosny", po czym wyprowadza na szosę nr 1 w Emilii, skąd można wrócić do Łodzi.

Połączone szlaki pozostawiają szlak zielony i prowadzą dalej, w kierunku zach., pd. skrajem najstarszego fragmentu Lasu Lućmierskiego - reliktu dawnej puszczy. Trasa schodzi z drogi na leśną ścieżkę i biegnie nią wśród pięknych sosen i dębów. Po lewej stronie drogi - rozległy zagajnik sosnowy. Szlaki skręcają na drugą stronę drogi i prowadzą ścieżką do drogi w kierunku zabytkowej XIX-wiecznej gospody (obecnie sklep spożywczo-przemysłowy), za którą skręcają w prawo i biegną z prawej strony szosy nr 1 (15 km), po leśnej drodze wzdłuż skraju lasu.

Po ok. 500 m przechodzimy na drugą stronę szosy i idziemy obok widocznego po lewej pomnika upamiętniającego pomordowanych w Lesie Lućmierskim. Wędrując ścieżkami po lesie, nie zdajemy sobie częstokroć sprawy z faktu, że pod naszymi stopami leżą w ziemi szczątki ludzi bestialsko zamordowanych. Idziemy dalej szpalerem wysokich brzóz i sosen.

W odległości 500 m od szosy szlak niebieski odchodzi w prawo szerokim duktem (na jego początku stoi słupek ze znakiem pamięci narodowej), prowadzącym do mogiły-pomnika, w której spoczywają prochy 100 rozstrzelanych w Zgierzu. Tuż za pomnikiem szlak niebieski kończy swój bieg (16 km).

Wróćmy na trasę szlaku czerwonego i pójdźmy nim 200 m w prawo. W głębi lasu znajdziemy mogiłę z dużym krzyżem, na której umieszczono tabliczki nagrobne z nazwiskami pomordowanych i datami ich śmierci. Po obejrzeniu tego miejsca pamięci narodowej wracamy do szosy nr 1, do tramwaju, którym możemy dojechać do Łodzi.

A. Banasiak, C. Jaworska-Maćkowiak, T. Maćkowiak, J. Majer "Okolice Łodzi" - przewodnik turystyczny; Wydawnictwo PTTK "Kraj"; Warszawa 1988. (trasa 3.2).